Tác hại khi bỏ ngang thuốc
Có những bệnh có thể phải dùng thuốc lâu dài, thậm chí suốt đời (như bệnh đái tháo đường, tăng áp huyết, động kinh...) nếu người bệnh bỏ ngang việc dùng thuốc sẽ ảnh hưởng trầm trọng đến bản thân người bệnh như bệnh trở thành nặng hơn, thậm chí gây tai biến, tử vong... Nhưng cũng có những bệnh nếu bỏ ngang, không dùng thuốc đúng liệu trình, hậu quả xấu không chỉ xảy ra cho người bệnh mà còn gây nguy hại rất lớn cho sức khỏe cộng đồng. Ví dụ như việc chữa trị bệnh lao phổi không đúng cách, không dùng thuốc theo đúng thời kì của phác đồ điều trị có thể đưa đến hiện tượng "lao đa kháng thuốc" (nhiều thuốc kháng lao không còn hiệu quả) và nay là "lao siêu kháng thuốc" (thuốc kháng lao dự trữ dùng sau hết vẫn không có tác dụng) rất hiểm nguy.
Vấn đề người bệnh không chịu kết hợp dùng thuốc theo đúng phác đồ điều trị càng ngày càng trở thành nghiêm trọng. Năm 2003, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã tuyên bố tình trạng người bệnh không hiệp tác, bỏ ngang việc dùng thuốc đã trở nên mối quan ngại toàn cầu cho sức khỏe cộng đồng. Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy tỷ lệ không hợp tác, không dùng thuốc trị các bệnh mãn tính có chao đảo từ 20-80% và WHO hài lòng tỷ lệ làng nhàng là 50% (nghĩa là có khảng 1/2 số người trên toàn thế giới đang điều trị một bệnh kinh niên đã bỏ ngang việc dùng thuốc). bây giờ, các nhà y dược gọi việc bệnh nhân ưng ý dùng thuốc theo đúng liệu trình của phác đồ điều trị là cộng tác dùng thuốc thay vì trước đây gọi là "tuân dùng thuốc". Nếu dùng câu chữ "hợp tác dùng thuốc" sẽ cho thấy sự đồng đẳng giữa bệnh nhân và bác sĩ. Bệnh nhân chịu dùng thuốc là vì ích của cả đôi bên (ích của bệnh nhân là được chữa khỏi bệnh, còn lợi ích của thầy thuốc là thực hành nghề cao quý của mình chữa khỏi bệnh).
bác sĩ là người giúp bệnh nhân nâng cao hiểu biết về bệnh tật và thuốc men.
Giải pháp nào?
Có rất nhiều lý do dẫn tới việc người bệnh không hiệp tác dùng thuốc. Nhiều công trình nghiên cứu đã được các nhà y dược thực hành ở nhiều nước nhằm đánh giá thực trạng hiệp tác dùng thuốc và đề ra các biện pháp hữu hiệu. Đối với các nhà chuyên môn y dược, WHO kêu gọi đề xuất các chiến lược cần thiết cải thiện cộng tác dùng thuốc trên phạm vi toàn cầu. Các nhà khoa học đồng tình cho rằng để người bệnh cộng tác dùng thuốc tốt, họ cần được trợ giúp ba việc sau:
Tiếp cận dễ dàng và tiện lợi với thuốc thang: Người bệnh rất dễ bỏ cuộc tiếp dùng thuốc nếu thuốc mua với chế độ dùng thuốc quá phức tạp (như dùng quá nhiều lần trong ngày, có thuốc phải dùng đến 5 lần/ngày) hoặc không tiện dụng (dùng dạng tiêm chích thay vì uống) làm người bệnh hoặc ngưng điều trị hoặc đổi thay cách dùng không còn hiệu quả. Điều đáng quan hoài hơn hết là giá thuốc. Giá thuốc cần phải hợp lý, ổn định...
Tăng cường sự hiểu biết của người bệnh về tình trạng bệnh và chế độ điều trị bằng thuốc. Người bệnh cần biết rõ những điều cơ bản về bệnh của họ và về thuốc để hiểu tại sao phải dùng thuốc. Thuốc sẽ cho tác dụng như thế nào đối với bệnh, phải uống thuốc bao nhiêu lần/ngày và cần bao nhiều loại thuốc để chữa khỏi bệnh, khi dùng thuốc có thể bị các tác dụng phụ nào không?
Hình thành và củng cố động cơ hợp tác dùng thuốc ở người bệnh, nghĩa là phải tạo được niềm tin ở người bệnh. Muốn chữa bệnh dứt khoát phải hiệp tác với bác sĩ dùng đúng và đủ thuốc. Ở đây rất cần đến mối quan hệ tốt đẹp giữa người bệnh và các thành viên trong hệ thống chăm nom sức khỏe, đó là thầy thuốc điều trị, dược sĩ cấp và tham vấn dùng thuốc, điều dưỡng chăm nom bệnh hàng ngày. Phải tạo niềm tin như thế nào để người bệnh thấy việc nhớ dùng thuốc là mệnh lệnh từ trái tim của mình gắn việc dùng thuốc vào sinh hoạt hàng ngày và duy trì việc dùng thuốc dù sinh hoạt hàng ngày có thay đổi (như người bệnh đi du lịch cũng như ở nhà).
Các nhà khoa học cũng đồng tình để thúc đẩy cộng tác dùng thuốc tốt, cần thực hiện phối hợp các biện pháp sau:
Biện pháp kỹ thuật: thầy thuốc điều trị khi chỉ định thuốc hoặc dược sĩ cấp thuốc nên lựa chọn thuốc mà chế độ dùng thuốc tiện lợi hơn, như dùng dạng thuốc lỏng (siro, hỗn dịch) cho trẻ thơ; dùng dạng giải phóng kéo dài dùng 1 lần thay vì 3-4 lần/ngày đối với người cần dùng thuốc lâu dài (thậm chí có thuốc trị loãng xương dùng 1 lần/ngày cũng còn có sự bất tiện nay thay bằng thuốc chỉ cần dùng 1 lần/tuần).
Biện pháp truyền thông giáo dục: đầu tiên chính bác sĩ, dược sĩ là người hợp nhất giúp bệnh nhân nâng cao hiểu biết về bệnh tật và thuốc thang chữa trị có liên tưởng. Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy, hợp tác dùng thuốc của người bệnh tốt hơn rất nhiều khi nhà điều trị không kiệm lời, chịu thương chịu khó nói năng với lời lẽ thành tâm giúp người bệnh hiểu rõ về bệnh tình để từ đó có sự tin tưởng về chế độ dùng thuốc. Người ta cũng ghi nhận vai trò rất lớn của các phương tiện truyền thông đại chúng, trong đó có báo chí trong việc nâng cao kiến thức để người bệnh cộng tác dùng thuốc tốt.
PGS.TS. Nguyễn Hữu Đức
Đăng nhận xét