Vùng vỏ ở bên ngoài, chứa các nang noãn, thể vàng, thể trắng, và các tế bào đệm. Vùng tủy ở bên trong, chứa mô kết liên. Hệ thống mạch máu, bạch huyết, và các dây tâm thần đi vào mô tủy của buồng trứng tại vùng rốn.
Trong tuổi bào thai, vào tuần lễ từ 18 - 22, buồng trứng ở các bé gái đã tạo ra khoảng 7 triệu tế bào trứng sơ cấp. Tuy nhiên, khi sinh ra, vùng vỏ buồng trứng của các bé gái chỉ còn lại từ 1 - 2 triệu tế bào trứng sơ cấp, tuốt luốt đều đang ở giai đoạn tiền kỳ của giảm phân I. Mỗi tế bào trứng sơ cấp được bao quanh bởi một lớp tế bào biểu mô vảy, tạo thành các nang nguyên thủy. Đến tuổi dậy thì, buồng trứng còn chưa đầy 300.000 tế bào trứng sơ cấp, và bắt đầu hoạt động theo chu kỳ hằng tháng. Trong mỗi chu kỳ, chỉ có một nang trứng trưởng thành và rụng đi, do đó quờ quạng thời kì hoạt động sinh sản ở người nữ chỉ dùng tối đa khoảng 400 nang trứng. Khi mãn kinh, buồng trứng chỉ còn sót lại xấp xỉ 1.000 tế bào trứng sơ cấp.
Hiện tượng thoái hóa là số của phần đông các nang trứng
Các nang trứng ở người nữ có 2 số phận khác nhau: phần lớn các nang sẽ bị thoái hóa trong quá trình mộ; một số ít các nang sẽ trưởng thành, qua sự rụng trứng, và đi vào chu kỳ kinh nguyệt mỗi tháng.
Hiện tượng thoái hóa là quá trình xảy ra liền tại buồng trứng, trong đó các nang chưa trưởng thành sẽ bị tiêu biến dưới tác động kiểm soát của các chất cận tiết và nội tiết. Sự chết theo chương trình của các tế bào hạt được xem là cơ chế cơ bản trong hiện tượng thoái hóa nang, can dự đến hoạt động của 5 hệ thống tín hiệu khác nhau, gồm: TNF (tumor necrosis factor alpha), Fas ligand, TRAIL (TNF-related apoptosis-inducing ligand), APO-3 ligand, PFG-5 ligand. Ngược lại, hoóc-môn FSH từ tuyến yên có vai trò ức chế hiện tượng này. Như vậy, sự chết theo chương trình trong quá trình tuyển mộ nang trứng định kỳ ở độ tuổi sản xuất đã giúp lý giải tại sao mỗi buồng trứng sở hữu đến 300.000 nang nguyên thủy vào thời điểm sau dậy thì, nhưng khi mãn kinh thì dự trữ buồng trứng chỉ còn lại suýt soát khoảng 1.000 nang.
Hiện tượng trưởng thành là số mệnh của một số ít các nang trứng
Sau tuổi dậy thì, các nang trứng nguyên thủy bắt đầu trải qua hàng loạt các thay đổi quan trọng, cả về cấu tạo mô học lẫn chức năng bài tiết hoóc-môn. Quá trình trưởng thành của một nang trứng kéo dài khoảng hơn 120 ngày. Đây là thời gian phát triển từ một nang nguyên thủy lần lượt sang các thời đoạn: nang sơ cấp, nang thứ cấp, nang có hốc, và rút cuộc trở thành một nang tiền rụng trứng. Hiện tượng này diễn ra gối đầu liên tục, nghĩa là bất kỳ lúc nào trong buồng trứng cũng tồn tại những nang đang ở các giai đoạn khác nhau của quá trình phát triển. Khởi đầu chu trình trưởng thành của nang trứng là sự mộ một nhóm nang nguyên thủy. Khoảng 10 ngày trước khi chấm dứt chu trình trưởng thành, hồ hết các nang được chiêu tập ban sơ đều đã đi vào tiến trình thoái hóa. Số ít các nang còn lại đang ở thời đoạn nang thứ cấp sẽ đi vào chu kỳ kinh nguyệt, và cạnh tranh với nhau cho đến khi chỉ còn một nang tồn tại. Nang này phát triển thành nang tiền rụng trứng hay nang vượt trội, rồi vỡ ra và giải phóng tế bào trứng thứ cấp vào vòi trứng, phần còn lại của nang sau đó biệt hóa thành hoàng thể.
Không giống như sự sinh tinh kéo dài vô thời hạn ở nam giới, quá trình trưởng thành của các nang trứng ở đàn bà chấm dứt khi dự trữ buồng trứng kiệt, số lượng nang còn lại không đủ để đáp ứng với các tín hiệu nội tiết từ tuyến yên trước, báo hiệu sự bắt đầu của thời kỳ mãn kinh.
ThS.BS. LÊ QUỐC TUẤN
Đăng nhận xét