Thức ăn, nước uống nhiễm khuẩn, ôi thiu, nếp ăn uống mất vệ sinh... là nguyên nhân khiến tỷ lệ tiêu chảy cấp ngày một tăng cao. ỉa chảy được định tức thị ỉa phân lỏng hoặc nước trên 3 lần trong 24 giờ. tiêu chảy cấp là đi tả kéo dài không quá 14 ngày.
nguyên do gây ỉa chảy cấp
căn do thường gặp nhất là do nhiễm trùng, đây cũng là căn nguyên gây suy dinh dưỡng và tử vong cao ở trẻ nít. nguyên cớ do kém vệ sinh, thiếu nước sạch, ăn ở đông đúc chật chội... hồ hết nhiễm trùng gây tiêu chảy cấp lây nhiễm qua đường phân– tay– miệng, qua nước và thức ăn nhiễm bẩn. Có nhiều loại vi khuẩn gây nên bệnh lý tiêu chảy cấp, tùy theo cơ chế gây bệnh khác nhau mà có các nhóm:
-Nhiễm virus: Thường gặp là Rotavirus, Adenovirus, Norwark…
- Nhiễm vi khuẩn: Thường gặp ở các nước đang phát triển, đỉnh mắc bệnh vào các tháng mùa hè. Vi khuẩn gây bệnh gồm Campylobacter jejuni, Salmonella, Shilgella (gây bệnh lỵ), Yersinia, E.coli, Vibrio Cholera (gây bệnh tả).
- Nhiễm ký sinh trùng: Giardia, Cryptosporidium, Entamoeba histolitica…
Ngoài nguyên nhân nhiễm trùng, còn rất nhiều duyên cớ khác có thể dẫn đến ỉa chảy cấp như do thuốc (nhất là các thuốc kháng acid, ức chế bơm proton, thuốc hạ lipid máu, thuốc kháng sinh như erythromycin, ampicillin…), do hóa chất (nhất là asen, phospho hữu cơ, nấm độc…), sau hóa trị liệu, do dị ứng, do thức ăn…
mô tả lâm sàng
mô tả lâm sàng ngoài việc ỉa chảy cấp, thường có kèm theo nôn mửa, đau bụng, sốt và các biểu thị toàn thân khác tùy theo từng căn do.
ỉa chảy: Từ phân nát không thành khuôn cho đến phân lỏng nước. Số lần đại tiện có thể từ vài lần trong ngày cho tới hàng chục lần (20- 30 phút/lần). thi bang lai xe may a1 thỉnh thoảng ỉa chảy xuất hiện sau bữa ăn bị nhiễm khuẩn, khoảng thời kì giữa bữa ăn và phát khởi ỉa chảy gợi ý căn do gây bệnh: dưới 6 giờ thường do nhiễm độc tố của S.aureus hoặc B.cereus; từ 6 – 24 giờ thường do độc tố C. perfingens và B.cereus; 16 – 72 giờ thường do nhiễm khuẩn. Phải loại trừ các căn do không phải nhiễm trùng gây đi tả cấp và đi tả do thẩm thấu như các thuốc (thuốc nhuận trường, thuốc trung hoà acid dịch vị có chứa magie hoặc calci, colchicine, hoặc kẹo có chứa sorbitol).
Nôn: Có thể là triệu chứng kèm theo của đi tả, nhưng một số bệnh nhân tiêu chảy cấp thì triệu chứng nôn lại trội hơn nhiều so với ỉa chảy. Ở các bệnh nhân này nên lưu ý duyên cớ nhiễm độc tố vi khuẩn hoặc viêm bao tử ruột do nhiễm virus. tiêu chảy do nhiễm độc tố vi khuẩn thường khởi phát tiêu chảy từ 2- 7 giờ sau ăn thức ăn bị nhiễm khuẩn, diễn đạt nôn là triệu chứng chính, ỉa chảy thường không nặng, đôi khi kèm đau quặn bụng và không sốt.
Dấu hiệu mất nước: Rất quan yếu, bao gồm khát nước, giảm số lượng nước giải, tình trạng khô niêm mạc mắt, miệng, mắt trũng, mất sự đàn hồi của da bộc lộ bằng dấu hiệu nếp véo da, mạch nhanh, tụt huyết áp phong thái hoặc nặng hơn là tụt áp huyết, mệt xỉu. Đối với người lớn, tình trạng mất nước nhẹ thường khó phát hiện hơn so với trẻ mỏ. Mức độ mất nước đôi khi không tương hợp với độ nặng của ỉa chảy.
Cần đưa bệnh nhân đi khám ngay khi có các dấu hiệu: Sốt trên 38,5 độ C, ỉa trên 6 lần/24 giờ; hội chứng lỵ; đau bụng nhiều, đặc biệt ở bệnh nhân trên 50 tuổi; có dấu hiệu mất nước; mới nằm viện nội trú, mới dùng kháng sinh; triệu chứng nặng lên sau 48 giờ; bệnh nhân nguy cơ cao: Người lớn tuổi (> 65) vì thường kèm giảm nhận thức dẫn đến phát hiện và xác định triệu chứng thường ở thời đoạn muộn của bệnh, bệnh nhân suy giảm miễn dịch (nhiễm HIV, dùng thuốc ức chế miễn dịch và steroid, hoá trị liệu điều trị ung thư), bệnh nhân có bệnh lý kinh niên (đái tháo đường, bệnh tim phổi mạn tính, xơ gan, suy thận…).
Điều trị và đề phòng
chính yếu trong quá trình điều trị là bổ sung nhanh và kịp thời lượng nước và điện giải đã mất bằng dung dịch oresol. Tích cực chống nhiễm toan và trụy mạch.
Bên cạnh đó việc dùng kháng sinh sớm khôn xiết quan trọng, nó có tác dụng làm giảm khối lượng và thời gian ỉa chảy, rút ngắn thời kì thải phẩy khuẩn tả trong phân, chỉ dùng kháng sinh đường uống, hiện thời tốt là dùng nhóm quinolon thế hệ 2. Cần chú ý, trong khu vực có dịch, tuốt các trường hợp ỉa chảy phải được xử lý như tả.
quan yếu nhất trong phòng bệnh là đảm bảo vệ sinh môi trường, an toàn vệ sinh thực phẩm, xử lý hợp vệ sinh rác và chất thải; cần ăn chín uống sôi, rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, tinh thần gìn giữ và đảm bảo vệ sinh môi trường.
BS. Đăng Hưng
Đăng nhận xét